ਛਠ ਪੂਜਾ ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ, ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਿਹਾਰ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਅਤੇ ਝਾਰਖੰਡ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਛੱਠੀ ਮਈਆ ਅਤੇ ਭਗਵਾਨ ਸੂਰਜ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਖਤ ਵਰਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਧਾਰਮਿਕ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਛਠ ਪੂਜਾ 4 ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਚਲਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਾਰ ਚੈਤਰ ਅਤੇ ਕਾਰਤਿਕ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਾਰਤਿਕ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਇਹ ਮਹਾਨ ਤਿਉਹਾਰ (ਛੱਠ ਪੂਜਾ 2024) 5 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਨਾਹ-ਖੇਡ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ 8 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਚੜ੍ਹਦੇ ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਅਰਘ ਦੇਣ ਨਾਲ ਇਸ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਹੋਵੇਗੀ, ਤਾਂ ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਇਸ ਦਿਨ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਗੱਲਾਂ।
ਛਠ ਪੂਜਾ ਕਿਉਂ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ?
ਛਠ ਪੂਜਾ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਸੂਰਜ ਦੇਵਤਾ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਧੰਨਵਾਦ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਲਈ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੋਕ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਸੂਰਜ ਦੇਵਤਾ ਦੀ ਭੈਣ ਛੱਤੀ ਮਈਆ ਦੀ ਵੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਸ ਪਵਿੱਤਰ ਤਿਉਹਾਰ ਬਾਰੇ ਕਈ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵੀ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਕਰਾਂਗੇ। ਮਿਥਿਹਾਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਦੁਆਪਰ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ, ਭਗਵਾਨ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਸੰਬ ਨੂੰ ਕੋੜ੍ਹ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਮੁਰਲੀਧਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੂਰਜ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਸਾਂਬਾ ਨੇ ਪੂਰੀ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਸੂਰਜ ਦੇਵਤਾ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ। ਭਗਵਾਨ ਸੂਰਜ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਸਾਂਬਾ ਨੂੰ ਕੋੜ੍ਹ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਮਿਲਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 12 ਸੂਰਜ ਮੰਦਰ ਬਣਵਾਏ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕੋਨਾਰਕ ਸੂਰਜ ਮੰਦਰ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਓਡੀਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇੱਕ ਮੰਦਰ ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਔਰੰਗਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਸ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਦੇਵਰਕ ਸੂਰਜ ਮੰਦਰ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਦੇਵਤਿਆਂ ਅਤੇ ਦੈਂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਯੁੱਧ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੂੰ ਹਾਰ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇਵੀ ਅਦਿਤੀ ਨੇ ਛੱਤੀ ਮਈਆ ਲਈ ਇਸ ਸਥਾਨ (ਦੇਵਰਕ ਸੂਰਜ ਮੰਦਿਰ) 'ਤੇ ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਔਖੀ ਤਪੱਸਿਆ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਤਪੱਸਿਆ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋ ਕੇ ਛੱਤੀ ਮਈਆ ਨੇ ਅਦਿਤੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਚਮਕੀਲਾ ਪੁੱਤਰ ਹੋਣ ਦਾ ਵਰਦਾਨ ਦਿੱਤਾ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਛੱਤੀ ਮਈਆ ਦੇ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਨਾਲ, ਭਗਵਾਨ ਆਦਿਤਿਆ ਦਾ ਅਵਤਾਰ ਹੋਇਆ। ਭਗਵਾਨ ਆਦਿਤਿਆ ਨੇ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੈਂਤਾਂ 'ਤੇ ਜਿੱਤ ਦਿੱਤੀ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਹੀ ਪੁੱਤਰ ਦੇ ਜਨਮ, ਸੰਤਾਨ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਛਠ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਸ਼ੁਭ ਫਲਾਂ ਨਾਲ ਸਾਰੀਆਂ ਮਨੋਕਾਮਨਾਵਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।